Door: Rosanne Koster

Rosanne is huisarts en ervaringsdeskundige op het gebied van een herseninfarct. Meer over haar lees je hier.

Wist je dat onze darmen wel eens ons 2e brein wordt genoemd? En dat is niet zomaar! In deze blog wil ik je meenemen in wat de hersendarm-as is én hoe je hiermee impact kunt uitoefenen op jouw eigen gezondheid!

Eerst een stukje achtergrond:

Onze hersenen en darmen zijn nauw met elkaar verbonden. Het is een 2 richtingscommunicatie; dus zowel van de hersenen naar de darmen als van de darmen naar de hersenen. 
De darmen hebben hun eigen zenuwstelsel dit heet het enterische zenuwstelsel. De darmen zijn sowieso voorzien van heel veel zenuwen! Dit enterische zenuwstelsel communiceert op verschillende manieren met het centrale zenuwstelsel (de hersenen). Hieronder beschrijf ik de verschillende manieren waarop die communicatie verloopt.

Communicatie tussen onze darmen en onze hersenen

  • Nervus Vagus: Het is een lange hersenzenuw die zich uitstrekt van de hersenstam naar de buik. De nervus vagus draagt signalen in beide richtingen over, waardoor de hersenen de darmfunctie kunnen beïnvloeden en andersom. Deze communicatie beïnvloedt verschillende processen, waaronder de spijsvertering, darmbewegingen en de afscheiding van spijsverteringsenzymen.
  • Microbioom  & neurotransmitters: De darm herbergt een uitgebreide gemeenschap van micro-organismen, gezamenlijk bekend als de darmmicrobioom. Deze micro-organismen kunnen verschillende bioactieve stoffen produceren, waaronder de meeste neurotransmitters (de signaalstofjes van het zenuwstelsel). Deze neurotransmitters zijn essentieel voor verschillende aspecten van de hersenfunctie, waaronder stemming en gedrag. Deze tweerichtingscommunicatie staat bekend als de microbioom-darm-hersen-as. Een voorbeeld hiervan is dat serotonine, ook wel het gelukshormoon genoemd, vooral in de darmen geproduceerd wordt; wel 90-95%! Maar een heel klein deel wordt in de hersenen geproduceerd. Serotonine beïnvloedt darmfunctie, maar ook veel processen in de hersenen. Bij veel neurologische afwijkingen blijkt het microbioom verstoord te zijn.
  • Hormonen: Stresshormonen zoals cortisol, kunnen de darmfunctie beïnvloeden. Op dezelfde manier kunnen darmhormonen, zoals ghreline en leptine, de eetlust en energiebalans beïnvloeden. Ook geslachtshormonen, schildklierhormonen en insuline beïnvloeden de hersendarm-as. 
  • Immuunsysteem: De darm is een belangrijk onderdeel van het immuunsysteem van het lichaam. Immuuncellen in de darm kunnen signaalmoleculen vrijgeven die het centrale zenuwstelsel beïnvloeden. 

Een voorbeeld

Stel je eet best veel bewerkte suikers en weinig vezels (zoals de meeste mensen in Nederland), dan kan dit via de hersendarm-as forse gevolgen hebben. Je maakt even kort veel serotonine en dopamine aan, maar kampt op de lange termijn met lage waarden van deze neurotransmitters, waardoor je je somber of lusteloos kan voelen. Er ontstaat een minder gevarieerd microbioom, wat je gezondheid negatief beïnvloed en waardoor je meer kans hebt op bijvoorbeeld somberheid, maar ook chronische ontstekingen. Een minder gevarieerd microbioom zorgt voor een minder beschermend laagje aan de binnenkant van de darmen, waardoor ook stofjes die normaal niet opgenomen worden en schadelijk kunnen zijn worden opgenomen. Ook wordt je lichaam langzaam minder gevoelig voor insuline. Deze combinatie kan zorgen voor vermoeidheid, somberheid, angst, meer kans op hart- en vaatzieken en een toename van cognitieve stoornissen!

En hoe zit het dan met Hersenletsel en de hersendarm-as?

Bij mensen met hersenletsel werkt de hersendarm-as net zoals bij iedereen. Veel mensen met hersenletsel worstelen met vermoeidheid, cognitieve klachten, prikkelgevoeligheid en zijn gevoeliger voor stress. Hierdoor kan het zijn dat je bijvoorbeeld minder energie hebt om gezond te koken, vaker kiest voor voeding die makkelijk en snel is. Ook kan het zijn dat je sneller stress ervaart, daardoor wat hoger in jouw stresshormonen zit en daardoor de hersendarm-as beïnvloedt. Veel mensen met NAH staan ook veel “aan” ze kunnen moeilijk ontspannen en staan vooral in de actiestand. Dit kan darmklachten geven zoals; obstipatie, diarree, buikpijn en winderigheid. 

Tips

Met vrij eenvoudige veranderingen in jouw voeding kun je invloed uitoefenen op jouw hersendarm-as en daarmee dit stuk van je gezondheid optimaliseren. Je laat je klachten zo niet toenemen door je keuzes, maar je verbetert ze juist! Je kun hier echt een grote invloed op uitoefenen!

Tips:

Eet veel vezels! 

Vezels zijn er in verschillende vormen; fermenteerbaar (voeding voor jouw microbioom) en niet-fermenteerbaar (zorgt voor vulling van je darmen, waardoor je ontlasting soepel wordt). Vezels zitten in volkorenproducten, groente, fruit, peulvruchten en noten. Door veel vezels te eten oefen je positieve invloed uit op de hersendarm-as, ervaar je minder darmklachten en verlaag je de kans op onder andere diabetes en hart- en vaatziekten.

Wil jij hier mee aan de slag?

  • Kies altijd volkoren! Dus volkorenbrood, -pasta, couscous en zilvervliesrijst.
  • Eet dagelijks peulvruchten zoals linzen, kikkererwten of bonen.
  • Eet bij elke maaltijd groenten.
  • Neem dagelijks 2 stuks fruit.
  • Voeg dagelijks een eetlepel gebroken lijnzaad toe.
  • Drink bij vezels altijd voldoende water.
  • Eet niet te veel bewerkte suikers & verzadigde vetten, hierdoor voorkom je een eenzijdig microbioom.
  • Drink geen suikers, maar kies voor water of thee zonder suiker.
  • Kies voor onbewerkt, kook zelf.
  • Kies als tussendoortje noten of fruit i.p.v. koek/chips/chocolade.
  • Kies onverzadigde vetten.
  • Eet gefermenteerde voeding. Hierdoor voeg je goede bacteriën toe aan jouw microbioom. Bijvoorbeeld (plantaardige) yoghurt, zuurkool, kefir, miso, kombucha of tempeh.
  • Vermijd antibiotica. Met een antibioticakuur maak je veel goede bacteriën in je darmen dood. Neem dus alleen antibiotica als het echt niet anders kan; vraag altijd aan je arts of antibiotica echt nodig is of dat gewoon uitzieken ook een optie is. Als je wel antibiotica neemt dan kun je overwegen om daarbij probiotica gebruiken. Dit wordt inmiddels volgens de richtlijn aanbevolen, het bewijs hiervoor is echter nog niet heel erg overtuigend. Omdat er ook weinig risico aan zit kun je het wel proberen, bespreek dit met jouw arts.
  • Zorg voor ontspanning. Regelmatige ontspanning zoals ademhalingsoefeningen, meditatie, yoga, Non-sleep deep rest stimuleert de nervus vagus en beïnvloedt via deze weg de hersen-darm-as.  

Let op: als je meer vezels gaat eten kan het zijn dat je darmen hier even aan moeten wennen; geef dit een paar weken. 

Gedragsverandering

De tips hierboven vragen om een gedragsverandering. Gedragsverandering is moeilijk! Het kan helpen om 1 tip er uit te pikken en dat eerst goed te integreren. Is dat een gewoonte geworden? Pak dan pas de volgende! Daarmee is de kans op een succesvolle gedragsverandering het grootst. 

 Wil je meer weten of contact met Rosanne opnemen, dan kan dat via haar eigen website HerstelbijHersenletsel.